Historia badania

Początki Badania Chorobowości Szpitalnej Ogólnej i jego rozwój (lata 1979-1999)

Dane o wypisach ze szpitali zbierane są w Polsce z niewielkimi przerwami od połowy lat pięćdziesiątych. Pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku w ówczesnym Zakładzie Statystyki Medycznej Państwowego Zakładu Higieny (obecnie Zakład Monitorowania i Analiz Stanu Zdrowia Ludności NIZP PZH – PIB) opracowano metodykę badania chorobowości hospitalizowanej. Od 1 stycznia 1979 roku na zlecenie Ministerstwa Zdrowia Instytut prowadzi nadzór merytoryczny nad tym badaniem w zakresie pozyskiwania danych ze szpitali, analizy zbieranych informacji oraz archiwizowania baz danych. Zgromadzone w formie elektronicznej dane (zbiory roczne począwszy od 1979 roku) liczą łącznie ponad 180 milionów rekordów odpowiadających jednostkowym przypadkom hospitalizacji. Wszystkie dane są anonimowe, nie zawierają personaliów pacjentów ani identyfikatorów typu PESEL czy numer ubezpieczenia.

Do końca 1999 r. przedmiotem badania była losowana systematycznie 10-procentowa próba pacjentów leczonych w szpitalach, wypisanych żywych lub zmarłych. Operatem losowania były księgi główne szpitali. Po zakończeniu każdego miesiąca papierowe karty statystyczne ze wszystkich szpitali województwa przesyłano do Działu organizacji i nadzoru Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego, gdzie przeprowadzana była kontrola kompletności danych przekazanych przez wszystkie podległ szpitale. Następnie karty przesyłano do Państwowego Zakładu Higieny (obecnie NIZP PZH – PIB), gdzie ich zawartość ręcznie przenoszono w początkowym okresie na karty perforowane, a w późniejszych latach na nośniki magnetyczne. Elektroniczna forma danych umożliwiała ich komputerowe przetwarzanie, obejmujące system sprawdzeń i prowadzące do utworzenia w maksymalnym stopniu wolnego od błędów ogólnopolskiego zbioru danych miesięcznych.

Kontrola danych obejmowała m.in. weryfikację kompletności zbioru, zakresu kodów każdej zmiennej (czy przyjmuje ona wyłącznie dopuszczalne wartości) oraz sprawdzenie, czy pomiędzy wartościami zmiennych nie występują sprzeczności logiczne. Poprawienie zbioru następowało po uzyskaniu z właściwych szpitali skorygowanych informacji, otrzymywanych za pośrednictwem Działów organizacji i nadzoru Wojewódzkich Szpitali Zespolonych.

Po utworzeniu wszystkich zbiorów miesięcznych dla danego roku sprawozdawczego budowano zbiory roczne: wojewódzkie oraz zbiór ogólnopolski obejmujący przeciętnie 450-500 tys. przypadków.

Zmiany w organizacji Badania po roku 2000

Zasadnicze zmiany w organizacji OBChSO przyniósł rok 2000. Wprowadzanie reformy służby zdrowia wymagało m.in. rozwoju istniejących systemów sprawozdawczych. OBChSO stało się badaniem pełnym, co oznacza, że zbierane są informacje o wszystkich hospitalizowanych w kraju przypadkach. Zmiana ta spowodowała, że oczekiwany wolumen gromadzonych danych z roku na rok zwiększył się dziesięciokrotnie, co wymagało wprowadzenia zmian nie tylko organizacyjnych, ale i technologicznych. W ówczesnym Zakładzie Statystyki Medycznej PZH opracowano i wdrożono internetowy system informatyczny umożliwiający tworzenie ogólnopolskiej bazy danych przypadków hospitalizacji, obejmujący bezpieczne przekazywanie informacji ze szpitali, kontrolę ich kompletności i poprawności oraz tworzenie zbiorów wojewódzkich i ogólnopolskich. Po kilkuletnim okresie adaptacyjnym, w miarę stopniowej komputeryzacji polskich szpitali, liczba raportowanych do Badania przypadków szybko rosła, przekraczając w latach 2016-2019 poziom 8,5 mln rocznie.

W 2014 roku, na życzenie Departamentu Matki i Dziecka Ministerstwa Zdrowia, dla urodzonych w szpitalu noworodków zaczęto zbierać informacje o sposobie karmienia w momencie wypisu oraz o ewentualnym przedwczesnym urodzeniu. Dalsze rozszerzenie tego modułu Badania planowane jest na rok 2025 (więcej szczegółów w zakładce Aktualności).

W ramach realizowanego w latach 2013-2017 projektu „Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu” utworzono interaktywny system prezentacji wskaźników dotyczących zdrowia w województwach i powiatach, obejmujący także dotyczące hospitalizacji dane pochodzące z OBChSO (http://bazawiedzy.pzh.gov.pl/atlas).

Działania na rzecz porównywalności danych o chorobowości hospitalizowanej w krajach europejskich

Już w 1981 roku Komisja Europejska wydała opracowanie pt. „The minimum basic data set for hospital statistics in the EEC. Review of availability and comparability”  analizujące możliwości utworzenia minimalnego zestawu danych, których zbieranie w różnych krajach pozwoliłoby na ich wykorzystanie poziomie międzynarodowym. W 2008 roku Parlament Europejski przyjął Rozporządzenie w sprawie statystyk Wspólnoty w zakresie zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpieczeństwa w pracy [Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 354/70], ogłaszając budowę wspólnego systemu europejskich statystyk dotyczących opieki zdrowotnej. Plany te zapoczątkowały szereg istotnych zmian w zakresie metodologii gromadzenia i raportowania danych, również dotyczących chorobowości hospitalizowanej. Nowy system tworzy Eurostat we współpracy m. in. z OECD i WHO-Europe, a więc organizacjami, do których Główny Urząd Statystyczny raportuje dane pochodzące z OBChSO. Podjęto prace nad uregulowaniem prawnym statystyk zdrowia w krajach UE, a także przygotowaniem podręcznika gromadzenia danych niefinansowych z zakresu opieki zdrowotnej, zawierającego m. in. definicje i zasady zbierania danych, również dotyczących leczenia szpitalnego (Rozporządzenie Komisji (UE) 2022/2294 z dnia 23 listopada 2022 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 1338/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do statystyk dotyczących infrastruktury opieki zdrowotnej, zasobów ludzkich w opiece zdrowotnej i korzystania z opieki zdrowotnej).

Publikacje naukowe

Dane zbierane w ramach OBSChO stały się podstawą kilkudziesięciu publikacji naukowych (zakładka O badaniu ->Publikacje), jedne z pierwszych, powstałe w latach 80-tych XX wieku, dotyczyły porównań chorobowości hospitalizowanej w Polsce i USA:

1. Bacon WE, Wojtyniak B, Krzyzanowski M. Hospital use by the elderly in Poland and the United States. Am J Public Health. 1984 Nov;74(11):1220-6. doi: 10.2105/ajph.74.11.1220;
   
2. National Center for Health Statistics, Kozak JL, Bacon WE, M. Krzyzanowski, et al. Hospital use in Poland and the United States. Vital and Health Statistics. Series 5. No 2. DHHS Pub. No. (PHS) 88-1478. Washington U.S.: Government Printing Office; 1988; 

Najważniejsze wyniki badania z lat 2003-2023 dostępne są w zakładce Wyniki Badania.